کارگزاران: با گذشت یک هفته از پایان تعطیلات نوروزی و در حالی‌که یک هفته تا آغاز تبلیغات دور دوم انتخابات مجلس هشتم باقی مانده، هنوز تحرک و شور انتخاباتی در فضای سیاسی کشور دیده نمی‌شود و حتی فعالان سیاسی دو جناح هم، به جز برخی اظهارنظرهای کوتاه مبنی بر چگونگی حضور در مرحله دوم انتخابات، چندان جدی به بحث و موضع‌گیری دراین باره نپرداخته‌اند. این در حالی است که برآوردها و ارزیابی‌ها از مرحله اول انتخابات نشان از آن دارد که به ویژه نیروهای اصلاح‌طلب برای حضور مؤثر در مجلس آینده، به موفقیت قابل توجه در انتخابات دور دوم و نیز راه یافتن تعدادی از چهره‌های موثر خود از تهران به مجلس هشتم نیاز دارند.

وضعیت دو طیف اصولگرایان
در آن سو، اصولگرایان متحد دولت گرچه از پیروزی قاطعانه خود در دور اول انتخابات خبر می‌دهند، اما به‌شدت نگران نتایج دور دوم انتخابات هستند. این نگرانی به واقعیت‌هایی باز می‌گردد که برآورد نتایج دور اول انتخابات مجلس هشتم به دست می‌دهد. طبق این برآوردها، متحدان دولت در بهترین حالت، نیمی از کرسی‌ها را در دور اول انتخابات به دست آورده‌اند و به نظر می‌رسد این میزان نیز تحت تاثیر تحولات آتی سیاسی و به ویژه انتخابات ریاست‌جمهوری سال آینده به‌شدت آسیب‌پذیر باشد. در این باره، برآوردهای انجام شده از سوی ستاد ائتلاف اصلاح‌طلبان حاکی از آن است که از 204 کرسی که تکلیف آنها در دور اول انتخابات روشن شده، تنها 85 کرسی در اختیار نامزدهای فهرست متحد دولت (موسوم به «جبهه متحد اصولگرایی») قرار گرفته است. در 20 کرسی دیگر، این نامزدهای اصولگرای منتقد دولت (از فهرست «ائتلاف فراگیر اصولگرایان») هستند که به مجلس راه یافته‌اند. این طیف از اصولگرایان گرچه در تهران به توفیقی دست پیدا نکرد و تنها نامزد شاخص خود ـ«محمد خوش‌چهره»ـ را در جمع راهیافتگان مرحله دوم انتخابات می‌بیند، اما در شهرستان‌ها توانست 20 نامزد اختصاصی خود را راهی مجلس کند؛ آن هم در شرایطی که تعدادی از 85 اصولگرایی که به مجلس راه یافته‌اند و در این برآورد، جزء متحدان دولت ارزیابی شده‌اند، هم در فهرست «جبهه متحد اصولگرایان» (اصولگرایان متحد دولت) قرار دارند و هم در فهرست «ائتلاف فراگیر اصولگرایان» (اصولگرایان منتقد دولت). انتظار می‌رود در ماه‌های آتی و تحت تاثیر تحولات درونی اردوگاه اصولگرایان، چنین چهره‌هایی بعضا به جمع منتقدان یا متحدان دولت بپیوندند و در نتیجه، بر آرایش کلی مجلس تاثیرگذار شوند.

وضعیت اصلاح‌طلبان و مستقل‌ها
از مجموع 102 کرسی که اصلاح‌طلبان در پی ردصلاحیت‌های گسترده امکان رقابت در آن را پیدا کردند، تاکنون 34 نامزد اصلاح‌طلب به مجلس هشتم راه یافته‌اند. این تعداد گرچه ناچیز می‌نماید و حتی نسبت به اقلیت مجلس هفتم ضعیف‌تر نشان می‌دهد، اما حضور بیش از 20 تن از اصلاح‌طلبان در جمع نامزدهای مستقل راهیافته به مجلس، دلگرمی و خوشبینی به فراکسیون اقلیت مجلس هشتم را افزایش می‌دهد. به گفته مسوولان ستاد ائتلاف اصلاح‌طلبان، این دسته از نامزدهای مستقل، اصلاح‌طلبانی هستند که در رقابت با سایر نامزدها در حوزه انتخابیه خود (و از جمله نامزد مورد حمایت ائتلاف اصلاح‌طلبان) به مجلس راه یافته‌اند و می‌توانستند در فهرست اصلی این جناح قرار گیرند. ضمن آنکه در برخی حوزه‌های انتخابیه که ائتلاف اصلاح‌طلبان بنا به ملاحظات مختلف از معرفی نامزد خودداری کرده بود یا حزب کارگزاران صرفا حمایت خود را از یک نامزد خاص اعلام کرده بود، چهره‌های اصلاح‌طلب به‌عنوان نامزد مستقل به مجلس راه یافته‌اند. اما در میان 35 نماینده مستقل دیگری که به مجلس راه یافته‌اند، 22 نفر از چهره‌های منسوب به جناح راست و نیز 12 نامزد از چهره‌های محلی و غیرسیاسی راهی مجلس شده‌اند. پنج نماینده منتخب دیگر از اقلیت‌های دینی هستند که معمولا در معادلات سیاسی پارلمان نقش‌آفرینی نمی‌کنند. اما نکته تعیین‌کننده در دور اول انتخابات مجلس هشتم، درصد پایین مشارکت شهروندان به‌ویژه در تهران و شهرهای بزرگ کشور بود. روزنامه «جمهوری اسلامی» هفته گذشته در تحلیلی در این باره نوشت:«یکی از این واقعیت‌ها که در انتخابات مجلس هشتم ظاهر شد حضور کم مردم تهران در این انتخابات بود. تعداد واجدان شرایط رای دادن در تهران در انتخابات مجلس هشتم طبق آمار رسمی اعلام شده توسط مدیر کل دفتر سیاسی و انتخابات استان تهران شش میلیون و 573 هزار و 68نفر بود (خبرگزاری فارس12 اسفندماه 86 خبر شماره 8????????? ) و تعداد آرای به صندوق انداخته شده در تهران طبق آمار رسمی اعلام شده توسط وزارت کشور یک میلیون و 995 هزار و 562 نفر بود. این ارقام نشان می‌دهد در تهران فقط 36 و 30 صدم درصد کسانی که می‌توانستند رای بدهند در انتخابات مجلس هشتم شرکت کرده اند». جمهوری اسلامی در ادامه مقاله خود می‌نویسد:«بدتر از این آرای بسیار پایین نمایندگان انتخاب شده یا راه‌یافتگان به مجلس در مرحله اول انتخابات مجلس هشتم است. براساس آمار اعلام شده توسط ستاد انتخابات وزارت کشور، اولین نفر از ?? نفری که در تهران به مجلس راه یافت 8???3? رای داشت که ??/?8 درصد آرای به صندوق ریخته شده را تشکیل می‌دهد، یعنی یک و 51 صدم درصد کمتر از نصف آرای آن‌هم از کمتر از یک سوم واجدان شرایط رای. نفر نوزدهم یعنی آخرین نفری که به مجلس راه یافت ?3???? رای داشت که 25 و هشت صدم درصد آرای به صندوق ریخته شده را تشکیل می‌دهد، یعنی حدود ?? درصد کل آرای کسانی که در تهران حق رای دادن را داشتند. این نشانه خوبی برای تهران و برای کسانی که قرار است به نمایندگی از طرف مردم تهران در مجلس شورای اسلامی حضور داشته باشند، نیست.» در ادامه این مقاله آمده است: «نکته مهم این است که تغییر قانون انتخابات و اجازه ورود کسانی که حداقل یک چهارم آرای هر حوزه انتخابیه را به خود اختصاص دهند موجب شد این ?? نفر در تهران و بسیاری از داوطلبان در شهرستان‌ها به‌ویژه مراکز استان‌ها به مجلس راه یابند و اگر شرط ورود به مجلس کسب نصف باضافه یک آرای بود در تهران هیچ‌کدام از داوطلبان و در شهرستان‌ها بسیاری از آنها در مرحله اول به مجلس راه نمی‌یافتند. به عبارت روشن‌تر باید گفت همه ?? نماینده تهران که در مرحله اول به مجلس راه یافته‌اند از جمله رئیس مجلس و بسیاری از نمایندگان شهرستان‌ها تک‌ماده‌ای هستند و اگر این قانون شبیه تک‌ماده نبود به مجلس راه نمی‌یافتند.» از سوی دیگر، نظرسنجی انجام شده از سوی سایت «نوروز» وابسته به جبهه مشارکت نشان می‌دهد اکثر پاسخگویان، «ناامیدی از تاثیر رای خود در بهبود اوضاع» را دلیل شرکت اندک شهروندان در انتخابات مجلس هشتم می‌دانند. نوروز در این نظرسنجی از کاربران خود پرسیده: «به نظر شما مهمترین عامل کاهش مشارکت شهروندان در تهران و بسیاری از شهرهای بزرگ (کمتر از 30 درصد واجدان شرایط) و نیز علل کاهش مشارکت ایرانیان(23 میلیون نفر از 49 میلیون نفر واجد شرایط، یعنی حدود 46 درصد واجدین شرایط) در انتخابات چیست؟». از دیدگاه 29 درصد پاسخگویان «ردصلاحیت‌های غیرقانونی و در نتیجه غیررقابتی شدن انتخابات» عامل این اتفاق است. 7 درصد پاسخ‌دهندگان به «نارضایتی از عملکرد دولت و مجلس» و 10 درصد به «بی‌اعتمادی به سلامت انتخابات» و در جدی‌ترین گزینه، 54 درصد پاسخ‌دهندگان «ناامیدی از تاثیر رای خود در بهبود اوضاع» را ریشه ریزش مشارکت واجدان حق رای ذکر کرده‌اند. نکته مهم در این میان آن است که طیف گسترده‌ای از شهروندان که به هر دلیل حاضر به حضور در صحنه انتخابات و مشارکت در پای صندوق‌های رای نمی‌شوند، گرچه اعتراض اصلی‌شان به جریان‌های تندرو و انحصارطلب حاکم است، اما در عمل با خالی گذاشتن میدان، به سود آنها عمل می‌کنند و اجازه می‌دهند تا این جریان با تکیه بر اقلیت کمتر از 15 درصدی حامی خود بتواند نامزدهای اصلاح‌طلب را شکست دهد و پروژه خود در یکدست‌سازی حاکمیت و تکصدا کردن نهادهای حکومتی را به شکلی آسان‌تر اجرایی کند. البته در این میان، عملکرد مجموعه نهادهای حاکم در دلسرد ساختن شهروندان برای مشارکت در سرنوشت خویش هم بر تشدید روند کاهش مشارکت موثر بوده است. مقایسه‌ای میان انتخابات مجلس هشتم با انتخابات مجلس ششم که در آن، هم امید به بهبود اوضاع در سطح جامعه بیشتر بود و هم اصلاح‌طلبان با ردصلاحیت محدودتر نامزدهای خود مواجه بودند، این مسئله را آشکار می‌سازد. به گونه‌ای که جمع آرای صحیح ماخوذه شهروندان تهران بزرگ در انتخابات اخیر(یک میلیون و هفتصد وپنجاه هزار رای) کمتر از رای آقای دکتر سیدمحمدرضا خاتمی در انتخابات مجلس ششم (حدود یک میلیون و هشتصد هزار رای) بود.

چشم‌انداز دور دوم
در این شرایط و در حالی که معمولا در دور دوم انتخابات، میزان مشارکت شهروندان کاهش می‌یابد، نیروهای اصلاح‌طلب به تلاش دوچندانی برای وارد ساختن نامزدهای خود در تهران و شهرستان‌ها به مجلس نیاز دارند. طبق نتایج به دست آمده از دور اول انتخابات، از 70 کرسی که تکلیف آنها در دور دوم مشخص خواهد شد، در 6 کرسی قطعا نامزدهای اصلاح‌طلب راهی مجلس خواهند شد چرا که در این حوزه‌های انتخابیه، همه راهیافتگان به دور دوم از نامزدها و چهره‌های اصلاح‌طلب هستند. در 14 کرسی دیگر نامزدهای اصلاح‌طلب با چهره‌های مستقل و در 8 کرسی با نامزدهای جناح راست رقابت خواهند کرد. در 42 کرسی دیگر، اصلاح‌طلبان حضور ندارند و رقابت یا بین مستقل‌ها و اصولگرایان، یا بین خود اصولگرایان یا بین اصولگرایان و مستقل‌ها جریان خواهد داشت. بر این اساس، از هم اکنون اصلاح‌طلبان به فراکسیونی 60 نفره در مجلس هشتم (متشکل از 34 منتخب رسمی فهرست، 20 منتخب غیررسمی و 6 کرسی قطعی در دور دوم) دست یافته‌اند و در صورت پیروزی در همه کرسی‌های مانده در شهرستان‌ها، در بهترین حالت تعداد اعضای این فراکسیون به 88 تن خواهد رسید. ضمن آنکه به نظر می‌رسد راهیابی چهره‌های شاخص اصلاح‌طلبان از تهران به مجلس برای هدایت و مدیریت این فراکسیون با توجه به شرایط سخت و دشوار سیاسی پیش رو ضروری باشد و همین مسئله، دور دوم انتخابات را به‌ویژه در تهران برای اصلاح‌طلبان تعیین‌کننده ساخته است.

آغاز فعالیت ستادی اصلاح‌طلبان از امروز
در این حال و با وجود خبرسازی‌ها و القائات رسانه‌های مخالف اصلاح‌طلبان و طرح ادعاهای مختلفی مبنی بر تشدد اصلاح‌طلبان در دور دوم، فعالیت ستاد انتخاباتی ائتلاف اصلاح‌طلبان از امروز (شنبه) از سر گرفته می‌شود. «حسین مرعشی» رئیس ستاد ائتلاف اصلاح‌طلبان تهران در این باره گفت: براساس تصمیم مشترک کاندیداهای اصلاح‌طلب راه‌یافته به مرحله دوم انتخابات، این فعالیت‌ها رسما از فردا(شنبه) آغاز می‌شود. وی با اشاره به شعار ستاد اصلاح‌طلبان در این مرحله از انتخابات مبنی بر «کنترل گرانی، ایجاد رونق اقتصادی و مقابله با تحجر» ادامه داد: از کلیه فعالان انتخابی تهران بزرگ تقاضا داریم با مراجعه به ستاد به همکاری‌های خود با ما ادامه دهند. رئیس ستاد ائتلاف اصلاح‌طلبان استان تهران ادامه داد: از همه کسانی که در مرحله اول انتخابات به ما اعتماد کردند، انتظار داریم در مرحله دوم نیز برای به ثمر رسیدن زحمات گذشته در عرصه انتخابات فعال و با رای دادن به لیست 10 نفره اصلاح‌طلبان به ایجاد یک مجلس متکثر و چندصدایی کمک کنند. مرعشی موفقیت کشور را در گرو جلوگیری از انحصار قدرت در دست گروه‌های خاص دانست و اظهار امیدواری کرد که «با راهیابی تعداد بیشتری از اصلاح‌طلبان به مجلس هشتم خانه ملت به عنوان مظهر اراده ملی بتواند به رسالت‌ها و مسوولیت‌های تاریخی خود عمل کند و جلوی اقدامات غیرکارشناسی و مخرب که نتیجه‌ای جز فشار روزافزون زندگی به اقشار متوسط و ضعیف جامعه ندارد را با شجاعت تمام بگیرد». رئیس ستاد ائتلاف اصلاح‌طلبان استان تهران تاکید کرد: «کاندیداهای اصلاح‌طلب به این پیمان هستند که در صورت راهیابی به مجلس یک لحظه در اصلاح امور کشور و به ویژه کاستن از فشارها به مردم کوتاهی نکنند. سخنگوی حزب کارگزاران سازندگی درباره طرح بحث تغییر لوگوی ستاد اصلاح‌طلبان برای دور دوم انتخابات مجلس نیز گفت: با توجه به نتایج حاصل در مرحله اول و ضرورت نقش‌آفرینی بیشتر کاندیداها در این دوره از انتخابات، اصالت مبارزه و رقابت به 10 کاندیدای حاضر در عرصه داده شده و احزاب و گروه‌های سیاسی پشتیبان این کاندیداها خواهند بود و این در حالی است که در مرحله قبل اصالت با گروه‌ها بود و اشخاص نقش کمتری در اداره ستاد ایفا می‌کردند. مرعشی با تاکید بر اینکه «در این دوره کاندیداهای اصلاح‌طلب محور ادامه رقابت خواهند بود و هر تغییری تحت تاثیر این تغییر سیاست است»، در عین حال درباره فهرست شهرستان‌های اصلاح‌طلبان برای حمایت از آنها در این دوره از انتخابات گفت: تصمیم‌گیری برای اداره رقابت و فعالیت در این دوره به ستادهای انتخاباتی استان‌ها محول شده است. از سوی دیگر، حزب اعتمادملی نیز که در مرحله اول انتخابات فهرستی جداگانه اما واجد اشتراک حداکثری با اصلاح‌طلبان را به شهروندان تهرانی معرفی کرده بود، در دور دوم قصد دارد به شکلی کامل با ائتلاف اصلاح‌طلبان همراه شود. «مهدی کروبی» دبیرکل این حزب روز پنج‌شنبه در حاشیه مراسم یادبود آیت‌الله توسلی به خبرنگاران گفت که استراتژی اعتمادملی حضور و شرکت در مرحله دوم انتخابات است. وی گفت: «تا آنجا من با دوستان داوطلب حاضر در مرحله دوم برخورد کرده‌ام، همه، تقریبا از شرکت و حضور صحبت می‌کردند و ما در حزب اعتماد ملی نیز بنا بر شرکت و حضور داریم». کروبی در پاسخ به پرسش دیگری مبنی بر اینکه « آیا از شیوه برگزاری انتخابات در مرحله اول راضی بودید؟» گفت: انتخابات در مرحله اول پایان یافته و از طرف شورای نگهبان نیز تایید شده است؛ البته ما یک سلسله دیدگاه‌ها داشتیم و یک سلسله اخبار و اطلاعات نیز به ما رسیده بود؛ چنانکه من و آقای خاتمی طی نامه‌ای آن را تقدیم کردیم، ولی احساس کردیم هیچ جوابی نشنیدیم. درست است که ما داوطلب نبودیم اما انعکاس‌دهنده نظرات دوستان بودیم؛ چون در این زمینه کار می‌کنیم. البته نظر ما این بود که حداقل بحث‌ها و گفت‌وگوهایی با دوستان بشود؛ ولی خب می‌بینید که اکنون انتخابات تایید شده و ما برای مرحله دوم آماده می‌شویم. دبیرکل حزب اعتمادملی همچنین در پاسخ به این پرسش که عملکرد این حزب را در مرحله اول انتخابات چطور ارزیابی می‌کند، گفت: این عملکرد بر اساس شرایط متفاوت بود؛ برخی شهرها خوب بود و برخی جاهای دیگر نیز بد نبود؛ البته ما ضعف‌هایی نیز داشتیم؛ ولی با توجه به امکانات و محدودیت‌هایمان تلاش کردیم و امکانات ما محدود بود. وی در پاسخ به پرسش خبرنگاری که از وی پرسید « چرا کاندیداهای شما مورد استقبال بیشتر مردم قرار نگرفته‌اند؟» گفت: این‌بحثی است که اکنون نمی‌خواهم وارد آن شوم.